|
visitors since 8/16/02
Click on the picture
visitors since 8/16/02
Ngo^ Xua^n Hu`ng (Thu+' nam cu?a Co^' DDa.i Ta' Ngo^ The^' Linh, Pho' Gia'm DDo^'c Nha Ky~ Thua^.t,
Bo^. To^?ng Tham Mu+u, Qua^n Lu+.c Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a)
Chuye^?n ngu+~
tu+` sa'ch “Viet Cong Strategy of Terror” cu?a Gia'o Su+ Douglas Pike
- trang 23 dde^'n trang 29.
Thu+o+ng
nho+' dde^'n 7,600 ddo^`ng ba`o Hue^' dda~ bi. co^.ng sa?n Vie^.t Nam sa't
ha.i
DA^'U
BINH LU+?A NU+O+'C NON CO`N DDO'
Hue^' la` mo^.t tha`nh pho^' tha?m thu+o+ng nha^'t tre^n the^' gio+'i, kho^ng pha?i chi? vi` mo^.t tha?m ca?nh dda~ xa?y ra o+? ddo' va`o tha'ng Hai na(m 1968, cho du` su+. gie^'t ha.i ddo' co' ddi vu+o+.t su+'c tu+o+?ng tu+o+.ng cu?a con ngu+o+`i! Ma` Hue^' co`n la` mo^.t chu+'ng ti'ch kho^ng the^? cho^'i ca?i ddu+o+.c cho ta^'t ca? chu'ng ta, ngu+o+`i da^n Vie^.t vo+'i bo^'n nga`n na(m va(n hie^'n, qua bao na(m dda~ kho^ng dde^? y' dde^'n nhu+~ng thay ddo^?i trong xa~ ho^.i la`m cho con ngu+o+`i bi. me^ muo^.i va` dda('m chi`m trong lo^~i la^`m mo+'i cu?a the^' ky~ thu+' hai mu+o+i, que^n ma^'t ddi dda.o la`m ngu+o+`i. Nhu+~ng tha?m ho.a xa?y ra o+? Hue^' la`m cho ta^'t ca? mo.i ngu+o+`i chu'ng ta pha?i bo^`i ho^`i suy tu+! Tha?m na.n Hue^' pha?i ddu+o+.c ta.c va`o bia dda', kha('c va`o ta^m kha?m, dde^? ddo+`i sau se~ kho^ng que^n, cu`ng chung vo+'i nhu+~ng du+~ kie^.n li.ch su+? kha'c, cu?a nhu+~ng cuo^.c ta`n sa't ba.o ta`n giu+~a con ngu+o+`i vo+'i nhau. Hue^' la` mo^.t da^~n chu+'ng ddie^?n hi`nh cho su+. mu` qua'ng cu?a loa`i ngu+o+`i khi ho. ddi theo chu? nghi~a vo^ sa?n vo^ tha^`n cu?a co^.ng sa?n. Chuye^.n gi` dda~ dde^'n vo+'i Hue^' co' the^? ddu+o+.c to'm ta('t la.i qua va`i con so^' tho^'ng ke^ nhu+ sau: Phi'a co^.ng sa?n go^`m co' 12,000 li'nh chi'nh quy Ba('c Vie^.t (BV) ba('t dda^`u ta^'n co^ng tha`nh pho^' Hue^' dde^m ba mu+o+i Te^'t, nha(`m nga`y Ba Mu+o+i Tha'ng Mo^.t du+o+ng li.ch, 1968. DDoa`n co^.ng qua^n dda~ ta^'n co^ng va` chie^'m giu+? Hue^' trong suo^'t 26 nga`y, sau ddo' bi. Qua^n Lu+.c Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a (QLVNCH) va` ddo^`ng minh dda'nh ba^.t ra kho?i Hue^'. Sau mo^.t tha'ng, 5,800 thu+o+`ng da^n Hue^' bi. gie^'t ha.i hoa(.c ma^'t ti'ch. DDa^y la` nhu+~ng
tho^'ng ke^ quan tro.ng dde^? gia?i dda'p nhu+~ng tha('c ma('c chu'ng ta
co' ve^` Hue^', vi` nhu+~ng du+~ kie^.n na`y dda~ ghi va`o li.ch su+?,
cho du` ba'o chi' tre^n the^' gio+'i chi? ghi nha^.n ra^'t so+ sa`i ca'c
tho^'ng ke^ ddo'. Du` con so^' co' le^n cao dde^'n bao nhie^u ddi nu+~a,
lu+o+ng ta^m cu?a nha^n loa.i va^~n kho^ng bi. a?nh hu+o+?ng gi` cho la('m!
DDa~ kho^ng co' nhu+~ng cuo^.c bie^?u ti`nh tru+o+'c ca'c to`a DDa.i Su+'
Vie^.t Co^.ng o+? ca'c quo^'c gia kha'c. No'i mo^.t ca'ch mi?a mai ho+n,
the^' gio+'i be^n ngoa`i dda~ kho^ng bie^'t chuye^.n gi` dda~ xa?y ra o+?
Hue^', hoa(.c ne^'u bie^'t, ho. cu~ng cha(?ng ba^.n ta^m dde^'n la`m gi`.
TRA^.N CHIE^'N Tra^.n ta^'n co^ng tha`nh pho^' Hue^' la` mo^.t pha^`n quan tro.ng trong chie^'n di.ch to^?ng ta^'n co^ng DDo^ng Xua^n na(m 1967-1968 cu?a co^.ng sa?n Vie^.t Nam. Chie^'n di.ch ddu+o+.c chia la`m ba giai ddoa.n chi'nh nhu+ sau: Giai ddoa.n 1 - Ba('t dda^`u tu+` tha'ng 12 na(m 1967 vo+i nhu+~ng cuo^.c “ta^'n co^ng cho.n lo.c” nha('m va`o ca'c ca(n cu+' va` ye^'u ddie^?m quan tro.ng cu?a QLVNCH va` ddo^`ng minh ba(`ng nhu+~ng su+ ddoa`n chi'nh quy Ba('c Vie^.t. Ca'c tra^.n dda'nh o+? Lo^.c Ninh ti?nh Bi`nh Long, Dak To o+? Kontum, va` Co^`n Tie^n o+? ti?nh Qua?ng Tri., ca? ba tra^.n xa?y ra trong ca'c vu`ng dda^`y nu'i ddo^`i Vie^.t Nam ga^`n bie^n gio+i Cam Bo^'t va` La`o, dde^`u la` nhu+~ng tra^.n dda'nh then cho^'t thuo^.c Giai ddoa.n 1 cu?a chie^'n di.ch DDo^ng Xua^n. Giai ddoa.n 2 - Xa?y ra trong tha'ng Gie^ng, tha'ng Hai, va` tha'ng Ba na(m 1968, na(`m trong “chie^'n thua^.t to^?ng ta^'n co^ng”, vo+'i nhie^`u tra^.n dda'nh du`ng nhu+~ng ddo+n vi. nho? lu+u ddo^.ng cu`ng ta^'n co^ng mo^.t lu'c ta.i nhie^`u no+i. Giai ddoa.n 2 bao go^`m mo^.t die^.n ti'ch lo+'n va` du`ng chie^'n thua^.t du ki'ch. Trong khi nhu+~ng cuo^.c ta^'n co^ng trong giai ddoa.n tru+o+'c, VC du`ng nhu+~ng su+ ddoa`n chi'nh quy BV. Trong giai ddoa.n na`y, dda so^' ca'c cuo^.c ta^'n co^ng dde^`u du`ng nhu+~ng nho'm du ki'ch ddi.a phu+o+ng cu?a Ma^.t Tra^.n Gia?i Pho'ng Mie^`n Nam. Cao ddie^?m cu?a giai ddoa.n 2 xa?y ra khi 70,000 Vie^.t Co^.ng ta^'n co^ng va`o 32 tha`nh pho^' va`o nga`y Mo^`ng Mo^.t Te^'t, na(m 1968. Giai ddoa.n 3 - Die^~n ra trong tha'ng Tu+, tha'ng Na(m, va` tha'ng Sa'u na(m 1968, vo+'i toa`n bo^. lu+.c lu+o+.ng go^`m ca'c su+ ddoa`n chi'nh quy BV va` ca'c lu+.c lu+o+.ng du ki'ch MTGPMN, ta^.p trung va`o mo^.t tra^.n dda'nh lo+'n. Nhu+~ng ta`i lie^.u ti.ch thu ddu+o+.c tu+` ma(.t tra^.n dda~ co' no'i ve^` chie^'n thua^.t “ddo+.t so'ng thu+' Hai” na`y. Co' the^? la` Khe Sanh, mo^.t ca(n cu+' cu?a Thu?y Qua^n Lu.c Chie^'n Hoa Ky` na(`m ga^`n Vi~ Tuye^'n 17 (dde^? ye^~m tro+. va` cu~ng la` ca(n cu+' xua^'t qua^n cu?a ca'c toa'n Bie^.t Ki'ch Nha Ky~ Thua^.t). Hoa(.c co' the^? la` Co^' DDo^ Hue^'. “DDo+.t so'ng thu+' Hai” dda~ kho^ng xa?y ra vi` ca'c chie^'n di.ch tru+o+'c ddo' (Giai ddoa.n 1 va` Giai ddoa.n 2) dda~ kho^ng dda.t ddu+o+.c ke^'t qua? mong muo^'n. Tuy nhie^n, tu+` khi tha`nh pho^' Hue^' bi. chie^'m, va` sau cuo^.c dda'nh dde^? gia?i to?a ca(n cu+' Khe Sanh mu`a He` 1968, cuo^.c chie^'n dda~ ddi dde^'n ddie^?m cao ddo^. ke^? tu+` ddo'. Ve^` phi'a ddo^`ng minh Hoa Ky`, trong ba tha'ng na`y, trung bi`nh khoa?ng 500 binh si~ tu+? thu+o+ng ha`ng tua^`n, QLVNCH (ARVN) ho+n ga^'p ddo^i con so^' na`y - ga^`n 1,000 nha^n ma.ng. Va` be^n Vie^.t Co^.ng, con so^' tu+? thu+o+ng le^n dde^'n ta'm la^`n cu?a phi'a Hoa Ky` - tre^n 4,000 “sinh Ba('c tu+? Nam”! Trong chie^'n di.ch DDo^ng Xua^n, Vie^.t Co^.ng ba('t dda^`u vo+'i khoa?ng 195,000 qua^n chi'nh quy va` du ki'ch, sau 9 tha'ng to^?ng ta^'n co^ng, co^.ng sa?n Ba('c Vie^.t dda~ ma^'t ddi 85,000 qua^n, tu+? thu+o+ng hoa(.c bi. ta`n phe^'. Chie^'n di.ch DDo^ng Xua^n ddu+o+.c hoa.ch ddi.nh va` mo+? ra nha(`m mu.c ddi'ch be? ga~y su+'c ma.nh cu?a Qua^n Lu+.c Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a va` dde^? dda^?y lu`i ca'c bo^. pha^.n cu?a chi'nh phu? VNCH, go^`m ca'c co+ quan ha`nh chi'nh, va` ddo^`ng minh pha?i ru't va`o tha`nh pho^' dde^? pho`ng thu?. DDu'ng ra, cuo^.c ta^'n co^ng tha`nh pho^' Hue^' thuo^.c va`o Giai ddoa.n 1 cu?a chie^'n di.ch DDo^ng Xua^n ho+n la` Giai ddoa.n 2 vi` Vie^.t Co^.ng xu+~ du.ng ca'c su+ ddoa`n Ba('c Vie^.t, su+ ddoa`n 5 324-B co^.ng vo+i ca'c trung ddoa`n chi'nh quy va` tha`nh pha^`n du ki'ch vo+'i khoa?ng 150 ca'n bo^. co^.ng sa?n na(`m vu`ng. To'm lu+o+.t
la.i, tra^.n dda'nh o+? Hue^' go^`m co' ba giai ddoa.n chi'nh:
HUE^': GIAI DDOA.N MO^.T Pha^`n ta^'n co^ng kho+?i dda^`u cu?a su+ ddoa`n chi'nh quy BV vo+'i Trung DDoa`n 800 va` Trung DDoa`n 802, ddu? ho?a va` nha^n lu+.c dde^? tra`n nga^.p va`o tha`nh pho^' Hue^'. DDe^'n sa'ng nga`y ho^m sau, Vie^.t Co^.ng dda~ chie^'m ddu+o+.c dda so^' ca'c co+ so+? trong tha`nh pho^' Hue^', ngoa.i tru+` Bo^. Tu+ Le^.nh Su+ DDoa`n 1 Bo^. Binh QLVNCH va` ca'c ca(n cu+' cu?a ddo^`ng minh. Qua^n Lu+.c Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a va` Hoa Ky` tie^'p vie^.n the^m qua^n dde^? ye^~m tro+. cho hai tuye^'n pho`ng thu? quan tro.ng trong tha`nh pho^' Hue^'. Vie^.t co^.ng gia ta(ng the^m Trung DDoa`n 804 dde^? ca('t ddu+'t ddu+o+`ng ye^~m tro+. na`y. Tuy nhie^n QLVNCH ta^'n co^ng qua' ma.nh ne^n dda~ cho.c thu?ng vo`ng ddai bao va^y cu?a VC va` sau ddo', hai ca(n cu+' qua^n su+. cu?a QLVNCH va` Hoa Ky` ddo' kho^ng co`n bi. dde do.a tra^`m tro.ng nu+~a. Ke^? tu+` ddo', chie^'n tru+o+`ng tro+? tha`nh cuo^.c bao va^y va` pho`ng thu? giu+~a hai phi'a. Vie^.t Co^.ng ta^'n chie^'m va` co^' thu? o+? phi'a Ta^y Tha`nh No^.i Hue^'. QLVNCH va` DDo^`ng Minh ta'i chie^'m va` pho`ng thu? ba hu+o+'ng co`n la.i cu?a Tha`nh No^.i va` ca'c la`ng do.c theo so^ng Hu+o+ng, vo+'i quye^'t ta^m dda'nh dduo^?i VC ra kho?i Tha`nh No^.i ba(`ng pha'o binh va` du`ng ma'y bay do^.i bom. Nhu+ng Tha`nh No^.i ddu+o+.c xa^y ra^'t kie^n co^', va` trong nhu+~ng nga`y ke^' tie^'p, QLVNCH tha^'y ro~ la` VC dda~ nha^.n chi? thi. pha?i tu+? thu? o+? Tha`nh No^.i, ba^'t cu+' vo+'i gia' na`o cu~ng kho^ng ddu+o+.c trie^.t thoa'i. QLVNCH chi? co`n mo^.t ca'ch duy nha^'t la` la^'y la.i tha`nh pho^' ba(`ng tu+`ng con ddu+o+`ng, tu+`ng khu pho^', mo^.t ca'ch chie^'n dda^'u ra^'t kho' kha(n, gian kho^? va` hao to^?n nha^n ma.ng. Qua tua^`n
thu+' Ba cu?a tha'ng Hai, vo`ng ddai bao va^y Tha`nh No^.i dda~ ddu+o+.c
cu?ng co^', va` Thu?y Qua^n Lu.c Chie^'n QLVNCH cu`ng DDo^`ng Minh ba('t
dda^`u xie^'t cha(.c la.i va` kho+?i su+. ta'i chie^'m tu+`ng thu+o+'c
dda^'t trong Tha`nh No^.i. Sa'ng nga`y 24 tha'ng Hai, Su+ DDoa`n 1 Bo^.
Binh QLVNCH gia^.t la' co+` VC dda~ treo 24 nga`y xuo^'ng va` co+` VNCH
mo^.t la^`n nu+~a nga.o nghe^~ tung bay tre^n tha`nh pho^' Hue^'. Tra^.n
ta'i chie^'m Co^? Tha`nh tuy dda~ tha`nh co^ng, nhu+ng ra?i ra'c trong
tha`nh pho^' va^~n co`n nhu+~ng cuo^.c ddu.ng ddo^. nho? giu+~a VC tre^n
ddu+o+`ng ru't lui vo+'i QLVNCH truy dduo^?i.
KE?
HA`NH HU+O+NG QUA DDA^'Y CHA.NH THU+O+NG
TI`M
THA^Y
Giu+~a nhu+~ng ho^~n loa.n co`n nghi ngu't kho'i sau cuo^.c chie^'n, vie^.c ca^'p cu+'u dda^`u tie^n cho ddo^`ng ba`o Hue^' la` cu+'u ddo'i, nga(n ngu+`a be^.nh di.ch, va` tri. lie^.u ca^'p tho+`i cho ca'c na.n nha^n. Tie^'p ddo' la` xa^y du+.ng la.i nhu+~ng nha` thu+o+ng, tru+o+`ng ho.c, nha` cu+?a bi. hu+ ha.i vi` su'ng va` bom dda.n. Sau ddo' mo+'i dde^'n vie^.c kie^?m ddie^?m nhu+~ng ngu+o+`i bi. ma^'t ti'ch hoa(.c dda~ thie^.t ma.ng. Sau mo^.t tha'ng, va^~n chu+a co' mo^.t tho^'ng ke^ na`o chi'nh thu+'c. Tuy nhie^n, To`a Ti?nh Tru+o+?ng Ti?nh Thu+`a Thie^n kie^?m ke^ ddu+o+.c ga^`n 1,900 ngu+o+`i ddang ddu+o+.c ddie^`u tri. trong ca'c nha` thu+o+ng va` u+o+'c lu+o+.ng khoa?ng 5,800 ngu+o+`i va^~n co`n bi. ma^'t ti'ch. Nho'm mo^. thu+' nha^'t: nhu+~ng na.n nha^n cu?a co^.ng sa?n ddu+o+.c ti`m tha^'y o+? trong sa^n tru+o+`ng o+? Gia Ho^.i, nga`y 26 tha'ng Hai. To^?ng so^' xa'c che^'t cu?a na.n nha^n bi. cho^n o+? tru+o+`ng ho.c Gia Ho^.i ti`m tha^'y le^n dde^'n 170 ngu+o+`i. Trong nhu+~ng tha'ng ke^' tie^'p, la^`n lu+o+.t tu+`ng mo^` cho^n ddu+o+.c kha'm pha' the^m, go^`m co' 18 ngo^i mo^. ta^.p the^?, no+i cho^n nhie^`u nha^'t la` chu`a Qua?ng Tu+. (67 na.n nha^n), Ba?i Da^u (77), Cho+. Tho^ng (u+o+'c lu+o+.ng khoa?ng 100), Thie^n Ha`m (khoa?ng 200), va` DDo^ng Gia (khoa?ng 100). To^?ng co^.ng tre^n 1,200 xa'c ddu+o+.c ti`m tha^'y tu+` nhu+~ng ngo^i mo^` ta^.p the^? cho^n ga^'p ru't, dda~ kho^ng da^'u ky~. Ho+n mo^.t nu+~a trong so^' nhu+~ng na.n nha^n va^~n co`n dde^? lai nhu+~ng da^'u hie^.u cu?a ca'i che^'t tha?m kho^'c: hai tay tro'i cha(.c sau lu+ng, kha(n nhe't dda^`y va`o cuo^'ng ho.ng, na(`m cong queo vo+'i kho^ng thu+o+ng ti'ch tre^n ngu+o+`i. DDo' la` da^'u hie^.u ho. dda~ bi. cho^n so^'ng. 600 na.n nha^n co`n la.i co' nhu+~ng ve^'t thu+o+ng, nhu+ng nha` gia?o nghie^.m kho^ng the^? no'i ddu+o+.c la` ho. dda~ bi. xu+~ ba('n hay bi. che^'t vi` la.c dda.n. Nhu+~ng ngo^i mo^. ta^.p the^? thuo^.c nho'm thu+' nhi` ddu+o+.c ti`m tha^'y trong ba?y tha'ng dda^`u tie^n cu?a na(m 1969 o+? qua^.n Phu' Thu+' (Go` Ca't - Sand Dune), Le^. Xa' Ta^y, qua^.n Hu+o+ng Thu?y - huye^.n Xua^n Ho`a, Va^n DDu+o+`ng va`o cuo^'i tha'ng Ba va` tha'ng Tu+. Nhie^`u ngo^i mo^. kha'c cu~ng dda~ ddu+o+.c ti`m tha^'y ta.i la`ng Vi~nh Lo^.c trong tha'ng Na(m va` o+? qua^.n Nam Ho`a trong tha'ng ba?y. Nhu+~ng ngo^i mo^. lo+'n nha^'t ti`m tha^'y trong ddo+.t hai na(`m o+? Go` Ca't ta.i ba ddi.a ddie^?m Vi~nh Lu+u, Le^ Xa~ DDo^ng va` Xua^n Lo^., na(`m gia^'u trong nhu+~ng go` ca't nha^'p nho^ vo+'i co? mo.c cao ga^`n ba~i bie^?n. Nga(n chia bo+?i nhu+~ng co^`n muo^'i, xa vo+'i la`ng xo'm, nhu+~ng go` ca't na`y la` ddi.a ddie^?m ly' tu+o+?ng dde^? cho^n da^'u. Tre^n 800 xa'c dda~ ddu+o+.c ti`m tha^'y o+? dda^y. (ghi chu' the^m cu?a Ngo^ Xua^n Hu`ng: trong so^' nhu+~ng na.n nha^n na`y co' hai vi. Linh Mu.c - Cha Bu+~u DDo^`ng va` Cha Micael Bang, cu`ng vo+'i hai Su+ Huynh Do`ng Lasan). O+? Go` Ca't, ta^'t ca? ca'c na.n nha^n dde^`u bi. tro'i go^ la.i tha`nh tu+`ng nho'm khoa?ng 10 dde^'n 20 ngu+o+`i, xe^'p ha`ng ddu+'ng tru+o+'c ca'c ra~nh mo+'i ddu+o+.c dda`o bo+?i chi'nh ca'c na.n nha^n, va` bi. xu+~ ba('n ba(`ng su'ng dda.i lie^n. Mo^.t trong nhu+~ng di va^.t quy' cu?a da^n la`ng go` ca't Phu' Thu+' la` vo? dda.n dda.i lie^n cu?a Nga So^ ti`m tha^'y ddu+o+.c trong nhu+~ng ngo^i mo^. na`y. Thu+o+`ng thi` nhu+~ng na.n nha^n o+? dda^y bi. cho^n chung mo^.t mo^., cho^n dde^'n ba hay bo^'n lo+'p, ne^n nha^.n die^.n ca'c na.n nha^n ra^'t kho' kha(n. Nho'm mo^. thu+' ba ti`m tha^'y o+? suo^'i DDa' Ma`i (Da Mai Creek find), cu~ng ddu+o+.c go.i la` Phu? Cam tu+? lo^., ti`m ra nga`y 19 tha'ng 9, na(m 1969. Ba VC ho^`i cha'nh vie^n dda~ ba'o cho toa'n qua^n ba'o cu?a Tie^?u DDoa`n 101 Nha?y Du` ra(`ng, ho. dda~ chu+'ng kie^'n cuo^.c tha?m sa't cu?a va`i tra(m na.n nha^n ta.i DDa' Ma`i va`o tha'ng Hai na(m 1968, ca'ch Hue^' khoa?ng mu+o+`i da(.m. Vu`ng suo^'i DDa' Ma`i ra^'t hoang da~, kho^ng ngu+o+`i o+?, va` ga^`n nhu+ kho^ng co' lo^'i ra va`o ba(`ng ddu+o+`ng bo^.. Sau khi gom la.i nhu+~ng ba(`ng chu+'ng, ca'c gia?m nghie^.m vie^n dda~ pha^n ta'ch die^~n bie^'n xa?y ra ta.i DDa' Ma`i nhu+ sau: Nga`y Mo^`ng Na(m Te^'t o+? la`ng Phu? Cam, no+i ga^`n ba pha^`n tu+ cu?a 40 nga`n ngu+o+`i Co^ng Gia'o Hue^' cu+ ngu., mo^.t so^' ra^'t ddo^ng ngu+o+i dda~ tra'nh na.n trong Tha'nh DDu+o+`ng Phu? Cam, mo^.t ca'ch tra'nh na.n ra^'t tho^ng thu+o+`ng o+? Vie^.t Nam. Trong so^' na`y, cu~ng co' mo^.t so^' ngu+o+`i kho^ng pha?i la` Co^ng Gia'o. Mo^.t ca'n bo^. chi'nh tri. co^.ng sa?n dde^'n nha` tho+` va` dda~ ra le^.nh cho 400 ngu+o+`i, ba(`ng ca'ch go.i te^n hoa(.c nha^.n die^.n qua ca'ch a(n ma(.c (gia`u co' hoa(.c nhi`n nhu+ thu+o+ng gia). Te^n ca'n bo^. no'i ho. se~ ddu+o+.c ddi dde^'n “vu`ng gia?i pho'ng” trong ba nga`y ma` tho^i dde^? ddu+o+.c ca?i ta.o, sau ddo' ho. se~ ddu+o+.c tha? ve^`. Nhu+~ng ngu+o+`i na`y ddi bo^. chi'n ca^y so^' ve^` hu+o+'ng Nam dde^'n mo^.t ngo^i chu`a no+i co^.ng sa?n dda~ du+.ng sa(~n mo^.t bo^. chi? huy ha`nh qua^n. Hai mu+o+i ngu+o+`i bi. ke^u ra kho?i nho'm, ddu+'ng sa('p ha`ng mo^.t, la^`n lu+o+.t bi. truy to^' vi` nhu+~ng to^.i dda~ ho+.p ta'c vo+'i chi'nh phu? VNCH, sau ddo' bi. ba('n ro^`i bi. cho^n trong sa^n chu`a. Nhu+~ng ngu+o+`i co`n la.i bi. buo^.c pha?i lo^.i ba(ng qua phi'a be^n kia so^ng, va` ddu+o+.c giao la.i cho mo^.t dda.i ddo^.i du ki'ch, vo+'i bie^n ba?n va` danh sa'ch cu?a nhu+~ng ngu+o+`i bi. ba('t. Co' the^? la` te^n ca'n bo^. chi'nh tri. co' y' la` nhu+~ng ngu+o+`i bi. ba('t na`y se~ “ddu+o+.c” ca?i ta.o ro^`i se~ tha? cho ho. ve^`, nhu+ng sau khi ba`n giao, so^' pha^`n cu?a nhu+~ng na.n nha^n na`y dda~ ra kho?i ta^`m tay cu?a te^n ca'n bo^. chi'nh tri.. Nhu+~ng nga`y ke^' tie^'p, bao nhie^u nga`y kho^ng ai bie^'t, nhu+~ng ngu+o+`i bi. ba('t va` ngu+o+`i qua?n thu'c ho. ddi lang thang la^?n tro^'n cuo^.c truy lu`ng cu?a QLVNCH qua nhu+~ng la`ng nho?. Cuo^'i cu`ng, ca'n bo^. du ki'ch cao ca^'p quye^'t ddi.nh thu? tie^u nha^n chu+'ng: Ho. bi. da('t ddi sa'u ca^y so^' qua nhu+~ng ddu+o+`ng nu'i kho' ddi va` he?o la'nh nha^'t, dde^'n suo^'i DDa' Ma`i. Ta^'t ca? dde^`u bi. ba('n hoa(.c bi. dda^.p vo+~ so., xa'c ho. dde^? na(`m pho+i tre^n suo^'i nu+o+'c. Tie^?u DDoa`n 101 Nha?y Du` QLVNCH ghi nha^.n ra(`ng no+i ha`nh quye^'t kho^ng the^? va`o ddu+o+.c ba(`ng xe vi` ddu+o+`ng ddi kho^ng co' hoa(.c kho^ng the^? ddi lo.t ddu+o+.c, chi? va`o ddu+o+.c ba(`ng ddu+o+`ng bo^.. Ca^y co^'i no+i na`y mo.c ra^'t cao, la' da^`y va` mo.c theo lo^'i “hai ta^`ng”, ta^`ng mo^.t go^`m nhu+~ng bu.i tre va` ca^y tha^'p ga^`n dda^'t, ta^`ng hai go^`m nhu+~ng ca^y co^? thu. mo.c ra^'t cao, nhu+~ng nha'nh lo+'n xoe` ra nhu+ lo.ng du` che khua^'t ddi nhu+~ng gi` o+? du+o+'i. Be^n du+o+'i hai ta^`ng la' na`y, a'nh sa'nh ma(.t tro+`i kho^ng chie^'u sa'ng ddu+o+.c. Co^ng binh QLVNCH dda~ bo? hai nga`y dde^? du`ng mi`n pha' nga~ ca'c ca^y co^? thu. va` ta.o ra mo^.t khoa?ng tro^'ng lo+'n ddu? cho ma'y bay tru+.c tha(ng dda'p xuo^'ng dde^? ddem ca'c di ha`i na.n nha^n ve^` Hue^'. Suo^'i DDa' Ma`i tha^.t ddu'ng la` no+i dde^? ha. sa't ma` kho^ng ca^`n pha?i cho^n gia^'u xa'c na.n nha^n. O+? suo^'i DDa' Ma`i, ca'ch bo+` khoa?ng mo^.t tra(m thu+o+'c, ngu+o+`i ta ti`m tha^'y ha`ng tra(m chie^'c so. ngu+o+`i, ha`ng tra(m ma^~u xu+o+ng vu.n na(`m chung la.i mo^.t cho^?. Nhu+~ng xa'c na`y dda~ kho^ng ddu+o+.c cho^n, na(`m lo^. lie^~u (theo truye^`n thuye^'t VN, ngu+o+`i che^'t ne^'u kho^ng ddu+o+.c cho^n, ho^`n ho. pha?i lang thang ma~i va` se~ kho^ng ddu+o+.c dda^`u thai qua kie^'p kha'c). Va` sau hai mu+o+i tha'ng, do`ng suo^'i dda~ ru+?a sa.ch tra('ng nhu+~ng bo^. xu+o+ng na`y. Nha` chu+'c tra'ch VNCH sau ddo' dda~ pho^? bie^'n danh sa'ch na.n nha^n bi. co^.ng sa?n gie^'t ta.i suo^'i DDa' Ma`i, 428 ngu+o+`i dda~ ddu+o+.c xa'c nha^.n. Vie^.t co^.ng dda~ du`ng ly' do tie^u die^.t ca'c pha^`n tu+? pha?n ca'ch ma.ng. 428 na.n nha^n ddu+o+.c pha^n ra nhu+ sau: 25 pha^`n tra(m la` qua^n ddo^.i VCNH - hai si~ quan, mo^.t so^' ha. si~ quan va` binh si~, 25 pha^`n tra(m la` ho.c sinh va` sinh vie^n, 50 pha^`n tra(m la` co^ng chu+'c va` vie^n chu+'c qua^.n ha.t va` thu+o+`ng da^n. Nho'm mo^` ta^.p the^? thu+' tu+ - Phu' Thu+' ga^`n bie^~n muo^'i, ti`m ra va`o tha'ng mu+o+`i mo^.t na(m 1969, ga^`n la`ng dda'nh ca' Lu+o+ng Vie^.n, mu+o+`i la(m ca^y so^' ve^` phi'a DDo^ng cu?a tha`nh pho^' Hue^', mo^.t no+i cu~ng hoang da~ nhu+ suo^'i DDa' Ma`i. Qua^n ddo^.i VNCH trong tha'ng ddo' dda~ co' chie^'n di.ch truy lu`ng nhu+~ng ca'n bo^. co^.ng sa?n na(`m vu`ng. La`ng Lu+o+ng Vie^.n, da^n so^' 700, so^'ng ga^`n vo+'i qua^n ddo^.i VNCH ga^`n hai mu+o+i tha'ng tro+`i, dda~ co' ddu? can dda?m dde^? no'i le^n su+. tha^.t ma` ho. dda~ giu+~ ki'n tru+o+'c ddo', ro^`i sau ddo', dda~ da^~n QLVNCH dde^'n nhu+~ng ngo^i mo^. cho^n ta^.p the^?. Du+.a tre^n nhu+~ng lo+i tu+o+`ng thua^.t cu?a da^n la`ng Lu+o+ng Vie^.n, nha` chu+'c tra'ch dda~ u+o+'c lu+o+.ng so^' na.n nha^n ta.i Phu' Thu+' tu+` 300 cho dde^'n khoa?ng 1,000 ngu+o+`i. Tuy nhie^n,
vie^.c kie^?m ke^ to^?ng so^' na.n nha^n va^~n chu+a ddu+o+.c dda^`y ddu?.
Ne^'u to^?ng ke^ cu?a chu+'c tra'ch ddi.a phu+o+ng Hue^' ga^`n ddu'ng,
tre^n 2,000 ngu+o+`i va^~n co`n ma^'t ti'ch.
Sau cuo^.c
chie^'n, chi'nh phu? Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a u+o+'c lu+o+.ng
Chu' thi'ch
cu?a ta'c gia? (Douglas Eugene Pike) - ta`i lie^.u tre^n dda^y la^'y tu+`:
CO^.NG
SA?N CHA.Y TO^.I
Nhu+~ng cuo^.c tha?m sa't o+? Hue^' dda~ vu+o+.t qua' nhu+~ng vie^.c ta`n a'c CSVN dda~ ra tay tru+o+'c ddo' o+? mie^`n Nam Vie^.t Nam. DDie^`u kha'c bie^.t la` o+? so^' na.n nha^n la^`n na`y, chu+' kho^ng pha?i o+? mu+'c ddo^. ta`n a'c cu?a vie^.c ho. la`m. DDa(.c ddie^?m cu?a nhu+~ng vu. ta`n sa't o+? Hue^', sau khi chu'ng ta nghie^n cu+'u nhu+~ng ta`i lie^.u ti`m tha^'y, cho ta nhi`n ro~ ddu+o+.c mu+'c ddo^. ta`n a'c cu?a CSVN ta.i Hue^', dda~ vu+o+.t xa nhu+~ng vie^.c ta`n a'c o+? nhu+~ng no+i kha'c tre^n mie^`n Nam Vie^.t Nam, cho du` co' thu+o+`ng xuye^n hoa(.c ta`n ba.o dde^'n mu+'c na`o ddi nu+~a. Vu. tha?m sa't o+? Hue^' kho^ng pha?i la` mo^.t vie^.c la`m dde^? na^ng cao tinh tha^`n tranh dda^'u - ca'ch dda'nh ca^'p to^'c va`o tha(?ng ye^'u ddie^?m cu?a phi'a be^n kia dde^? chu+'ng minh su+'c ma.nh cu?a phe mi`nh, ma` la.i kha'c ho+n o+? cho^? xuo^'ng tay sa't ha.i da^n la`nh trong vu`ng do du ki'ch cu?a CSVN kie^?m soa't. Kho^ng pha?i mo^.t chie^'n di.ch dde do.a dde^? qua?ng ba' ly' thuye^'t co^.ng sa?n. Kho^ng nha('m va`o mu.c ddi'ch lay chuye^?n ly' tu+o+?ng cu?a phe ddo^'i nghi.ch, vi` dda so^' nhu+~ng na.n nha^n dde^`u bi. gie^'t mo^.t ca'ch a^m tha^`m. Va` cu~ng kho^ng pha?i dde^? thu? tie^u nhu+~ng pha^`n tu+? ddo^'i nghi.ch theo danh sa'ch dda~ ddu+o+.c soa.n tru+o+'c. Hue^' dda~ la` ngoa.i le^. so vo+'i nhu+~ng chie^'n di.ch cu?a co^.ng sa?n nha(`m lay chuye^?n hoa(.c dda'nh do` ddu+o+`ng pha?n u+'ng cu?a Chi'nh Phu? Vie^.t Nam Co^.ng Ho`a. Ne^'u nghie^n cu+'u ca^?n tha^.n ho+n, dda^y ddo' cu~ng co' va`i ly' do, du+~ kie^.n dde^? gia?i thi'ch mo^.t go'c ca.nh na`o ddo', nhu+ng ta^'t ca? va^~n kho^ng ddu? dde^? gia?i thi'ch ddu+o+.c nhu+~ng hi`nh thu+'c gie^'t ha.i va` su+. lan ro^.ng cu?a nhu+~ng cuo^.c tha?m sa't o+? Hue^'. DDie^`u ma`
ta'c gia? muo^'n no'i o+? dda^y la` mo^.t gia? thuye^'t, dde^? gia?i thi'ch
nhu+~ng va^'n dde^` lie^n quan dde^'n nhu+~ng vu. tha?m sa't o+? Hue^',
du+o+'i hi`nh thu+'c sa't nha^n ra^'t ddo+n gia?n va` kho^ng co' su+. cho.n
lu+.a. Tru+o+'c khi va`o va^'n dde^`, chu'ng ta ne^n dde^? y' dde^'n “ba
su+. tha^.t” quan tro.ng. Co' hai ddie^`u chi'nh ye^'u ma` kha'ch du
li.ch na`o dde^'n Hue^' dde^? ti`m su+. tha^.t ve^` tha?m sa't Te^'t Ma^.u
Tha^n cu~ng dde^`u tu+. ho?i: ca'i gi` dda~ xa?y ra? Va` quan tro.ng ho+n
nu+~a la` ta.i sao no' dda~ xa?y ra? Ca? hai ca^u ho?i na`y ra^'t kho'
nha^.n tha^'y qua su+. suy ddoa'n ddo+n gia?n va` thu+o+`ng ddi ngu+o+.c
la.i nhu+~ng ly' lua^.n cu?a con ngu+o+`i. Sau khi dda~ no'i chuye^.n,
tha^?m va^'n mo^.t so^' ddo^ng nhu+~ng cu+.u ti?nh tru+o+?ng, qua^.n tru+o+?ng,
ca?nh sa't ddi.a phu+o+ng lu'c ba^'y gio+`, cu~ng nhu+ nhu+~ng ngu+o+`i
ddo^`ng minh Hoa Ky` co' tham du+. tra^.n dda'nh ta'i chie^'m Co^? Tha`nh
No^.i, nhu+~ng nha^n chu+'ng, tu` nha^n dda~ ddu+o+.c tha?, nhu+~ng ngu+o+`i
co^.ng sa?n dda~ ho^`i cha'nh, va` mo^.t so^' i't ngu+o+`i qua' may ma('n,
tuy dda~ bi. ba('t nhu+ng dda~ thoa't che^'t, “ba su+. tha^.t” quan
tro.ng na`y va^~n tro^?i le^n tre^n he^'t:
Mo^.t ddie^`u quan tro.ng kha'c nu+~a la` dda~ kho^ng co' mo^.t da^'u hie^.u na`o dde^? la.i, ddu? dde^? chu+'ng minh ra(`ng, mo^.t le^.nh ha`nh quye^'t chi'nh thu+'c ddu+o+.c pha't ra tu+` Vie^.t co^.ng; Thay va`o ddo', nhu+~ng quye^'t ddi.nh gie^'t dde^? bi.t mie^.ng nha^n chu+'ng thu+o+`ng xa?y ra theo die^~n tie^'n cu?a cuo^.c chie^'n. Su+. lie^n he^. giu+~a hai ddie^`u vu+`a ne^u ra ra^'t ro~ va` ddu+o+.c chia ra va`o ba pha^`n. Gia? thuye^'t o+? dda^y la` Vie^.t co^.ng dda~ pha?i thay ddo^?i chie^'n thua^.t trong suo^'t 26 nga`y ta^'n chie^'m Hue^', va` cu~ng tu+` ddo' ma` “le^.nh ha`nh quye^'t” cu~ng thay ddo^?i dde^? thi'ch u+'ng vo+'i nhu ca^`u va` chie^'n lu+o+.c. Ke^'t lua^.n na`y to^i dda~ co' sau khi su+u ta^`m nhu+~ng ta`i lie^.u cu?a dda?ng co^.ng sa?n Vie^.t Nam, pho?ng va^'n ngu+o+`i tu` so^' 1 va` ho^`i cha'nh, tu+o+`ng thua^.t cu?a nhu+~ng nha^n chu+'ng co`n so^'ng so't, nhu+~ng ta`i lie^.u ti.ch thu ddu+o+.c bo+?i QLVNCH tre^n chie^'n tru+o+`ng, va` nhu+~ng ddu+o+`ng lo^'i no^.i bo^. cu?a dda?ng co^.ng sa?n Vie^.t Nam lu'c ba^'y gio+`. Chie^'n lu+o+.c cu?a Ma(.t Tra^.n Gia?i Pho'ng Mie^`n Nam (Communist Party of South Vietnam - PRP) cho Pha^`n 1 chie^'n di.ch DDo^ng Xua^n dda~ ddu+o+.c no'i ra ra^'t ro~ trong qua^n le^.nh pha't ha`nh trong dde^m ba mu+o+i tru+o+'c nga`y to^?ng ta^'n co^ng: “...pha?i nha^'t quye^'t pho^'i ho+.p ca'c tha`nh pha^`n VC trong tha`nh pho^' sau khi chie^'m ddu+o+.c tha`nh pho^'. Ca^'p to^' trang bi. vu~ khi' cho ca'c ca'n bo^. chi'nh tri. cu~ng nhu+ da^n su+., tha`nh la^.p u?y ban qua?n tri. tu+` ti?nh xuo^'ng dde^'n qua^.n ha.t, phu+o+`ng kho'm, tha`nh la^.p ca'c toa'n da^n su+. chie^'n dda^'u va` ca'c co+ ca^'u dde^? ye^~m tro+. qua^n ddo^.i khi chie^'n dda^'u, du`ng da^n dde^? tha`nh la^.p tuye^'n pho`ng kho^ng, va` na^ng cao tinh tha^`n dda^'u tranh cu?a mo.i gio+'i ca^'p dde^? pho`ng thu? khi ngu.y qua^n pha?n co^ng...” DDa^y la` nhu+~ng du+. ti'nh va` dda~ xa?y ra nhu+ va^.y lu'c ban dda^`u. Tuy nhie^n, nhu+~ng nga`y sau ddo', nhu+~ng bie^'n chuye^?n ti`nh the^' dda~ ddu+o+.c thua^.t la.i vo+'i chi tie^'t kha'c nhau. DDa`i Ha` No^.i, nga`y mo^`ng bo^'n tha'ng Hai dda~ no'i: “Sau mo^.t gio+` ta^'n co^ng, Qua^n DDo^.i Nha^n Da^n dda~ chie^'m ddu+o+.c bie^.t thu+. cu?a Ti?nh Tru+o+?ng Thu+`a Thie^n, nha` tu` va` ta^'t ca? ca'c va(n pho`ng co+ ca^'u cu?a cha'nh phu? ngu.y ... Qua^n DDo^.i Nha^n Da^n dda~ tru+`ng tri. ddi'ch dda'ng nhu+~ng te^n tay sai a'c ddo^.c cu?a qua^n ngu.y va` kie^?m soa't cha(.t che~ ca'c ddu+o+`ng pho^', ba('t giu+~ nhu+~ng te^n pha?n ddo^.ng, pha?n ca'ch ma.ng, va` dda'nh xa^.p ddo^? cha'nh phu? ngu.y ha` hie^'p nha^n da^n ...” Trong tho+`i gian nga('n ngu?i chie^'m ddo'ng tha`nh pho^' Hue^', nhu+~ng ca'n bo^. chi'nh tri. co^.ng sa?n, tha'p tu`ng bo+?i ca'c toa'n ha`nh quye^'t, ddi ba('t va` gie^'t sa.ch ca'c ye^'u nha^n cu?a ti?nh Thu+`a Thie^n dde^? cha'nh phu? VNCH se~ bi. ye^'u ddi sau khi Vie^.t Co^.ng ru't lui ra kho?i tha`nh pho^'. DDa^y la` giai ddoa.n “ha`nh quye^'t theo so^? dden”. To`a a'n nha^n da^n ddu+o+.c du+.ng le^n, buo^.c to^.i, va` ha`nh quye^'t mo^.t ca'ch cho+'p nhoa'ng. Nhu+~ng te^n ca'n bo^. xua^'t hie^.n, tay ca^`m danh sa'ch va` ddi.a chi? cu?a ca'c na.n nha^n, ra tay thu? tie^u ca'c tha`nh pha^`n ma` chu'ng go.i la` “pha?n ca'ch ma.ng”. Nhu+~ng phie^n to`a na`y thu+o+`ng ddu+o+.c die^~n ra o+? nhu+~ng no+i co^ng co^.ng, hoa(.c trong vu+o+`n ro^.ng du`ng la`m bo^. chi? huy da~ chie^'n cu?a vie^.t co^.ng. Phie^n xu+? thu+o+`ng chi? ca^`n 10 phu't dde^? VC tuye^n truye^`n, ddo.c ca'o tra.ng, va` buo^.c to^.i. Kho^ng co' mo^.t bi. can na`o ddu+o+.c tra('ng a'n. Hi`nh pha.t luo^n luo^n la` “tu+? hi`nh”, va` thu+o+`ng ca'c bi. can dda~ bi. xu+? ba('n ngay ta.i cho^?. Xa'c cu?a ho. ddu+o+.c cho^n ga^'p ru't, hay tra? la.i cho gia ddi`nh ne^'u xin. Nhu+~ng ngu+o+`i bi. ba('t xu+~ theo lo^'i na`y, nhie^'u nha^'t la` ca'c co^ng an, ca?nh sa't cu?a tha`nh pho^', nha^'t la` ca'c ban an ninh, ma^.t vu., qua^n nha^n va` binh si~, va` nhu+~ng ngu+o+`i kho^ng pha?i la` ca?nh sa't hay qua^n ddo^.i, nhu+ng la` nhu+~ng vi. la~nh dda.o cu?a ca'c dda?ng pha'i, co^.ng ddo^`ng, gia'o su+ va` ca'c to^n gia'o. Ngoa`i su+. ta^'n co^ng a'c ddo^.c nha('m va`o tha`nh pha^`n “tri' thu+'c” o+? Hue^', Pha^`n 1 cu?a chie^'n di.ch DDo^ng Xua^n ddi theo ddu'ng phu+o+ng thu+'c hoa.t ddo^.ng cu?a dda?ng co^.ng sa?n Vie^.t Nam. Hu?y die^.t tha`nh pha^`n tri' thu+'c dda~ lie^n tu.c xa?y ra trong ca'c la`ng xa~ trong suo^'t 10 na(m tru+o+'c ddo'. So^? dden va` ddi.a ddie^?m hoa.t ddo^.ng dda~ ddu+o+.c cho.n lu+.a ky~ ca`ng tru+o+'c, Vie^.t co^.ng chi? cho+` co+ ho^.i dde^? thi ha`nh nhu+~ng du+. ti'nh na`y ma` tho^i. Tuy nhie^n,
kho^ng pha?i mo.i ngu+o+`i trong “so^? dden” o+? Hue^' dda~ bi. sa't
ha.i. Ra^'t nhie^'u ngu+o+`i trong so^? dden dda~ cha.y tro^'n va`o vu`ng
tho^n da~ va` dda~ thoa't che^'t. Suo^'t cuo^.c chie^'n 24 nga`y lie^`n,
trong nhu+~ng nga`y dda^`u, ca'n bo^. co^.ng sa?n ra^'t ba^.n ro^.n truy
lu`ng ti`m ba('t ta^'t ca? mo.i ngu+o+`i trong so^? dden, nhu+ng sau ddo',
ho. dda~ chuye^?n mo.i no^~ lu+.c va`o ca'c co^ng ta'c mo+'i khi dda~ kho^ng
ba('t ddu+o+.c he^'t ta^'t ca?.
HUE^': GIAI DDOA.N HAI Trong nhu+~ng nga`y dda^`u, cuo^.c ta^'n co^ng Te^'t Ma^.u Tha^n o+? Hue^' dda~ tha`nh co^ng kha' de^~ da`ng (nhu+ng o+? mie^`n Nam thi` la.i kha'c, U?y Ban DDa?ng Co^.ng Sa?n Trung U+o+ng dda~ nha^.n nhu+~ng ba?n ba'o ca'o ve^` ke^'t qua? kho^ng ddu+o+.c my~ ma~n cho la('m tu+` vu`ng ddo^`ng ba(`ng so^ng Cu+?u Long) ne^n trong say me^ chie^'n tha('ng, Vie^.t Co^.ng tu+o+?ng ho. co' the^? giu+? ddu+o+.c tha`nh pho^' Hue^' la^u da`i. Co' the^?, ca'c dda?ng vie^n cao ca^'p dda~ kho^ng da'm nghi~ dde^'n quye^'t ddi.nh tu+? thu? da`i ha.n o+? Hue^', nhu+ng ddo^'i vo+'i ca^'p ca'n bo^. ta.i la`ng xa~ thi` ho. dda~ vu+~ng tin nhu+ the^'. Mo^.t tho^ng tin ma^.t cu?a co^.ng sa?n bi. VNCH ba('t nghe ddu+o+.c trong nga`y Mo^`ng Hai tha'ng Hai, ke^u go.i ca'c ca'n bo^. o+? mo.i ha. ta^`ng co+ so+? pha?i quye^'t ta^m tu+? thu? Hue^', dda~ tuye^n bo^' nhu+ sau: “Mo^.t giai ddoa.n mo+'i trong li.ch su+?, mo^.t cuo^.c ca'ch ma.ng dda~ ba('t dda^`u (vi` chie^'n tha('ng o+? Hue^') va` chu'ng ta chi? ca^`n dda'nh nhanh dda'nh ma.nh (o+? Hue^') dde^? ke^'t thu'c cuo^.c gia?i pho'ng trong tha('ng lo+.i vinh quang.” To+` ba'o chi'nh thu+'c cu?a dda?ng co^.ng sa?n, Nha^n Da^n, cu~ng dda~ tuye^n bo^' nhu+ the^': “Nhu+ mo^.t tia se't, dda?ng va` nha^n da^n dda~ to^?ng ta^'n co^ng dde^' quo^'c My~ va` ca'c tay sai dde^' quo^'c My~ ... Guo^`ng ma'y Ngu.y dda~ bi. tie^u hu?y. Nhu+~ng bo^. pha^.n co+ ca^'u cu?a My~-Ngu.y dda~ bi. ca'ch ma.ng dda'nh tan ra~. Chi'nh phu? Thie^.u-Ky` se~ hoa`n toa`n su.p ddo^?. Qua^n tay sai dde^' quo^'c My~ dda~ tro+? tha`nh ye^'u he`n va` se~ kho^ng the^? tra'nh kho?i bi. tie^u die^.t bo+?i ca'c chie^'n si~ ca'ch ma.ng.” DDu+o+ng nhie^n, nhu+~ng tin tu+'c na`y luo^n luo^n dde^? tuye^n truye^`n va` me^ hoa(.c qua^`n chu'ng, thu+o+`ng ca'c tin tu+'c loan ta?i bo+?i co+ quan truye^`n tho^ng cu?a dda?ng co^.ng sa?n la` nhu+ the^'. Muo^'n bie^'t ddu+o+.c nhu+~ng ddie^`u na`y la` su+. tha^.t hay chi? la` u+o+'c nguye^.n cu?a dda?ng co^.ng sa?n thi` tha^.t ra^'t kho' pha^n bie^.t. Nhu+ng tu+` nhu+~ng cuo^.c pho?ng va^'n ca'c tu` binh va` ho^`i cha'nh vie^n, cu~ng nhu+ ba('t ddu+o+.c la`n so'ng dde^? nghe le'n nhu+~ng ma^.t tin cu?a co^.ng sa?n, ca'c ca'n bo^. cao ca^'p cu~ng nhu+ li'nh co^.ng sa?n dde^`u dda~ tin ra(`ng, ho. se~ chie^'m giu+? tha`nh pho^' Hue^' ma~i ma~i, va` ho. dda~ co^' ga('ng la`m nhu+ va^.y. Giu+~a nhu+~ng vie^.c ho. la`m la` tie^'p tu.c thanh tru+`ng nhu+~ng pha^`n tu+? pha?n ddo^.ng co`n la.i va` ba('t dda^`u xa^y du+.ng la.i ha. ta^`ng co+ so+? mo+'i cho dda?ng va` do dda?ng. Chi? thi. mo+'i ddu+o+.c ban ha`nh, tu+` u?y ban chi'nh tri. trong tha`nh pho^', cho ca'c ca'n bo^. Vie^.t co^.ng ddi truy lu`ng va` ba('t nhu+~ng pha^`n tu+? “cho^'ng ca'ch ma.ng”, co' nghi~a la`, ba^'t cu+' nhu+~ng ca' nha^n hoa(.c to^? chu+'c na`o co' kha? na(ng va` nha^n lu+.c dde^? ddi ngu+o+.c la.i ddu+o+`ng lo^'i cu?a dda?ng trong tu+o+ng lai. Chi? thi. na`y ra^'t mo+ ho^`, va` dda~ kho^ng du+.a le^n phu+o+ng pha'p “so^? dden” nu+~a, ma` u?y tha'c toa`n quye^`n quye^'t ddi.nh dde^'n ngu+o+`i thi ha`nh chi? thi.. La^`n na`y, mu.c tie^u kho^ng co`n la` va`i nho'm ngu+o+`i nu+~a, ma` la` “to^? chu+'c hoa(.c giai ca^'p trong xa~ ho^.i.” Nhu+ dda~ tha^'y tru+o+'c dda^y o+? ngoa`i Ba('c Vie^.t hoa(.c o+? Trung Co^.ng, dda?ng co^.ng sa?n lu'c na`o cu~ng san ba(`ng nhu+~ng giai ca^'p trong xa~ ho^.i, tie^u die^.t nhu+~ng ngu+o+`i tri' thu+'c, la~nh tu. ca'c dda?ng pha'i chi'nh tri., ca'c vi. la~nh dda.o tinh tha^`n cu?a ca'c to^n gia'o (ca'c cao ta(ng Pha^.t Gia'o, ca'c Linh Mu.c Co^ng Gia'o), ca'c dda?ng pha'i, ca'c to^? chu+'c xa~ ho^.i (dda`n ba`, tuo^?i tre?, hu+o+'ng dda.o), ngay ca? nhu+~ng sinh vie^n tha^n co^.ng tru+o+'c dda^y nhu+ng vi` gia ddi`nh kha' gia? thuo^.c loa.i tu+ ba?n. Cu~ng nhu+
the^', ddo^i khi ca? gia ddi`nh dde^`u bi. sa't ha.i du+o+'i ba`n tay co^.ng
sa?n. Trong mo^.t tru+o+`ng ho+.p kha' no^?i tie^'ng do nhie^`u nha^n chu+'ng
thua^.t la.i nhu+ sau:
Vi` the^' ne^n nhu+~ng ngu+o+`i co^.ng sa?n go^'c Hue^', khi dda~ tha^'m nhua^`n va` mu` qua'ng bo+?i chu? nghi~a co^.ng sa?n, dda~ tro+? tha`nh nhu+~ng ke? vo^ tri, vo^ ho^`n khi bi. ha^'t hu?i bo+?i nhu+~ng gio+'i tri' thu+'c kha'c hay to^n gia'o o+? Hue^'. Hoa(.c te^. ho+n nu+~a, thay vi` bi. ha^'t hu?i, ho. dda~ bi. loa.i ha(?n ra kho?i gio+'i tri' thu+'c Hue^'. Vi` the^', vo+'i su+. trung tha`nh va` tin tu+o+?ng tuye^.t ddo^'i va`o chu? thuye^'t co^.ng sa?n, ho. dda~ ti`m ca'ch tra? thu` va` san ba(`ng nhu+~ng su+. kha'c bie^.t na`y. Nhu+~ng ngu+o+`i tri' thu+'c co`n so^'ng so't dda~ pha?i tra? mo^.t gia' ra^'t dda('t cho ba`i ho.c na`y, tu+` ddo' ho. dda~ chu' y' dde^'n va` e so+. co^.ng sa?n ho+n, ne^'u kho^ng la` mo^.t chu? thuye^'t chi'nh dda'ng, i't nha^'t cu~ng pha?i la` mo^.t nho'm cuo^`ng ti'n vo^ tha^`n ra^'t nguy hie^?m! Trong giai
ddoa.n 2, co' le~ khoa?ng 2,000 ngu+o+`i dda~ bi. co^.ng sa?n gie^'t ha.i.
Nhu+ng ddo' va^~n chu+a pha?i la` giai ddoa.n sa't ha.i khu?ng khie^'p
nha^'t.
HUE^': GIAI DDOA.N BA Cuo^'i cu`ng ro^`i, cu~ng nhu+ Trung U+o+ng Co^.ng Sa?n o+? Ha` No^.i dda~ bie^'t tru+o+'c (vi` dda~ hie^?u ro~ the^' va` su+'c ma.nh cu?a QLVNCH va` ddo^`ng minh), con co+` dda~ xoay chuye^?n trong cuo^.c chie^'n o+? Hue^'. Mo^.t ba?n ma^.t tin truye^`n ddi tu+` Tha`nh No^.i (bi. QLVNCH nghe ddu+o+.c) bo+?i dda'm ta`n qua^n Vie^.t Co^.ng nga`y 22 tha'ng Hai, xin ban tham mu+u ha`nh qua^n cho phe'p ddu+o+.c ru't qua^n. Ba?n tra? lo+`i nhu+ sau tu+` bo^. chi? huy: kho^ng cho phe'p ru't qua^n, nga`y ho^m sau, 23 tha'ng Hai, pha?i ta^'n co^ng nu+~a. Tra^.n ta^'n co^ng nga`y 23 dda~ xa?y ra, nhu+ng ra^'t ye^'u o+'t, kho^ng ga^y thie^.t ha.i gi` cho be^n VNCH va` ddo^`ng minh. Va`o nga`y 24 tha'ng Hai, Tha`nh No^.i ddu+o+.c gia?i to?a khi VC bi. dda'nh ba.i. Tu+` tua^`n tru+o+'c ddo', Co^.ng Sa?n Vie^.t Nam dda~ tha^'y ro~ su+. tha^'t ba.i se~ pha?i dde^'n. Khi ddo', giai ddoa.n 3 mo+'i ba('t dda^`u: giai ddoa.n thu? tie^u nha^n chu+'ng va` tang chu+'ng. Co' the^? trong suo^'t giai ddoa.n 2, ha^`u he^'t ta^'t ca? nhu+~ng vie^.t co^.ng na(`m vu`ng o+? Hue^' dda~ bi. lo^. ma(.t na.. Ngay ca? nhu+~ng ca'n bo^. na(`m vu`ng tru+o+'c ddo', du` dda~ kho^ng bao gio+` bi. nghi ngo+` la` VC, nay cu~ng dda~ ra ma(.t (vi` tin tu+o+?ng ra(`ng Hue^' dda~ va` se~ ma~i ma~i thuo^.c va`o tay co^.ng sa?n). Chuye^.n thu+o+`ng ti`nh nhu+ mo^.t da^n Hue^' ke^? la.i su+. nga.c nhie^n cu?a o^ng khi bie^'t ddu+o+.c ngu+o+`i ha`ng xo'm be^n nha` la` mo^.t ca'n bo^. na(`m vu`ng cao ca^'p trong ha`ng ngu~ MTGPMN (ha('n la` mo^.t ca'n bo^. cao ca^'p trong tha`nh pho^' Hue^'): “To^i bie^'t o^ng ta 18 na(m nay, ma` kho^ng bao gio+` nghi~ dde^'n o^ng ta co' the^? hoa.t ddo^.ng chi'nh tri. nhu+ va^.y.” Nhu+~ng ngu+o+`i ca'n bo^. na`y na(`m vu`ng ra^'t la^u, va` chi? lo^. die^.n mo^~i khi kho^ng co' ai hay bie^'t dde^? giu+~ ki'n to^ng ti'ch cu?a mi`nh. Vi` the^', giai ddoa.n 3 kho+?i dda^`u dde^? “bi.t mie^.ng nha^n chu+'ng”. Co' the^? giai ddoa.n na`y, so^' na.n nha^n le^n cao nha^'t o+? Hue^', cu~ng vi` ly' do na`y. Nhu+~ng ngu+o+`i tru+o+'c ddo' bi. ba('t ddi ho.c ta^.p vo+'i y' ddi.nh ban dda^`u la` se~ tha? ho. ve^`. Nhu+ng vi` la` da^n la`ng, cu~ng nhu+ nhu+~ng te^n ca'n bo^. na(`m vu`ng dda~ ba('t ho.; te^n tuo^?i va` ma(.t mu~i cu?a nhu+~ng ca'n bo^. na`y gio+` dda~ lo^.. Vi` the^', ho. dda~ pha?i che^'t, kho^ng pha?i vi` la` mo^.t con no+. hay ga'nh na(.ng, nhu+ng vi` ho. se~ tro+? tha`nh nhu+~ng ngu+o+`i to^' ca'o nhu+~ng te^n na(`m vu`ng. Vi' du. ro~ ra`ng nha^'t la` nho'm ngu+o+`i bi. ba('t ddi tu+` nha` tho+` Phu? Cam. Hay tru+o+`ng ho+.p cu?a 15 em ho.c sinh trung ho.c bi. cho^n o+? Phu' Thu+' trong ca'c go` muo^'i bie^~n. Vie^.c ti`m nhu+~ng ta`i lie^.u li.ch su+? dde^? ddi dde^'n mo^.t ke^'t lua^.n cho ly' do ta.i sao, du+.a tre^n mo^.t va`i gia? thuye^'t, ddu+o+ng nhie^n se~ co' cho^~ ddu'ng cho^~ sai, va` chi? ve~ la.i mo^.t hi`nh a?nh kha' so+ sa`i cho ddo^.c gia?. Su+. vie^.c xa?y ra o+? ddo+`i thu+o+`ng kho^ng ddo+n gia?n nhu+ ba`i vie^'t. Vi' du. nhu+, cho du` trong suo^'t tho+`i gian nhu+~ng vu. ha`nh quye^'t du+.a va`o “so^? dden” ddang xa?y ra, ddu+o+ng nhie^n cu~ng co' nhu+~ng chuye^.n tra? thu` theo “ddu+o+`ng lo^'i co^ng ba(`ng cu?a ca'ch ma.ng”. Va` cha('c cha('n cu~ng co' nhu+~ng vu. tra? thu` rie^ng tu+ giu+~a nhu+~ng ca'n bo^. vo+'i ngu+o+`i ho. ghe't bo?! Quan ddie^?m chi'nh thu+'c cu?a DDa?ng Co^.ng Sa?n Vie^.t Nam ve^` tha?m sa't o+? Hue^' ddu+o+.c no'i ro~ ra trong mo^.t cuo^'n sa'ch nho? pha't ha`nh o+? Ha` No^.i: “Lie^n ke^'t va` pho^'i ho+.p vo+'i Ma(.t Tra^.n Gia?i Pho'ng Mie^`n Nam va` nha^n da^n, nhu+~ng toa'n nha^n da^n vo~ trang va` ca'n bo^. vo~ trang tha`nh pho^' Hue^' dda~ ba('t giu+~ va` ke^u go.i nhu+~ng tay sai dde^' quo^'c, si~ quan VNCH va` binh li'nh cu?a qua^n ngu.y ra dda^`u ha`ng. Nhu+~ng te^n ngoan co^' dda~ ddu+o+.c tru+`ng tri. ddi'ch dda'ng.” O+? Ho`a DDa`m
Paris, Co^.ng Sa?n Vie^.t Nam dda~ co^ng bo^' vie^.c tha?m sa't na`y kho^ng
pha?i do ba`n tay cu?a dda?ng Co^.ng Sa?n, ma` chi'nh la` ha`nh ddo^.ng
cu?a nhu+~ng ca'n bo^. o+? Hue^' ba^'t ma~n vo+'i che^' ddo^.. Tu+o+?ng
cu~ng ne^n nha('c la.i: va`o nga`y 26 tha'ng Tu+ na(m 1968, DDa`i Gia?i
Pho'ng Ha` No^.i dda~ che^ tra'ch vie^.c chi'nh phu? VNCH co^' ti`m xa'c
cu?a ca'c na.n nha^n, dda`i dda~ pha't thanh ra(`ng nhu+~ng ngu+o+`i bi.
gie^'t ha.i chi? la` “nhu+~ng te^n tay sai dda~ nhu'ng tay va`o ma'u
cu?a nha^n da^n ye^u nu+o+'c o+? Hue^' va` ho. dda~ bi. Qua^n Lu+.c Vie^.t
Nam Co^.ng Ho`a gie^'t ha.i va`o tha'ng Ba tha'ng Tu+.”. Nhu+~ng lo+`i
tuye^n truye^`n na`y sau ddo' dda~ ddu+o+.c thay the^' bo+?i mo^.t ly'
do kha'c la` “tha?m sa't o+? Hue^' chi? la` nhu+~ng vu. thanh toa'n tranh
cha^'p giu+~a ca'c dda?ng pha'i o+? Hue^' ma` tho^i.”
Ngo^ Xua^n
Hu`ng
Xin ghi nha^.n va` cha^n tha`nh ca?m ta. co^' Gia'o Su+ Douglas Eugene Pike, tru+o+`ng DDa.i Ho.c Texas Tech, Texas, U.S.A.. http://www.vietnam.ttu.edu/vietnamcenter/general/douglas_pike.htm
|
Việt Nam Cộng Ḥa Muôn Năm
Xin vui ḷng lưu bút tưởng niệm đến các vị Anh Hùng của QLVNCH
và các đồng bào nạn nhân
đă bị cộng sản sát hại tại Huế.
Please visit and sign our guestbook to honor the ARVN Heoes
and to remember the thousands of civilians murdered in Hue City in 1968.
since
Memorial Day 1999
Please bookmark
this page,
more pictures and
articles will be added later.